خبرگزاری فارس ـ گروه تئاترـ رضا پورزارعی: تئاتر را هنر مادر ابعاد مختلف نمایشی میدانند، هنری که شاید چکیدهای از فرهنگ یک کشور باشد، چنید پیش در گفتوگویی تفصیلی با مدیرکل هنرهای نمایشی کاظم نظری در رابطه با سند ملی تئاتر صحبت کردیم تا از تلاشهای مدیران فرهنگی کشور برای ادامه مسیر هنرهای نمایشی مطلع شویم.
بعد از آنهم به گفتوگو با مهدی حامد سقائیان نشستیم تا از زیر و بم جشنواره تئاتر فجر در دوره چهلودوم بپرسیم، برآیند این دو گفتوگو نشان داد که شرایط تئاتر کشور بعد از ورشکستگی دوران کرونا رو به بهبودی حرکت میکند.
حالا اینبار درآستانه برگزاری جشنواره تئاتر فجر گفتوگوی جدیدی را با کاظم نظری داریم تا مدیرکل هنرهای نمایشی و رئیس جشنواره تئاترفجر از ادامه راهبردهای توسعه تئاتر در کشور بگوید.
در ادامه مشروح این گفتوگو را میخوانید.
فارس: به عنوان شروع اجازه بدهید از سند چشم انداز تئاتر ایران به کجا می رسد امکان دارد که به سازمان تئاتر تبدیل شود که دیگر با مشکلات بودجه مواجه نباشد؟
سند تئاتر قرار نیست که ما را تبدیل به سازمان کند بلکه راهگشای چشم اندازی میشود که نشان میدهد تئاتر 10 الی 20 سال دیگر چه مسیری را طی میکند
سند تئاتر قرار نیست که ما را تبدیل به سازمان کند بلکه راهگشای چشم اندازی میشود که نشان میدهد تئاتر 10 الی 20 سال دیگر چه مسیری را طی میکند؛ فکر میکنم سند قبلی در سال 73 الی 74 مصوب شد، از آن زمان تا کنون زمان بسیاری را گذرانده است؛ دنیای تئاتر و جهان دستخوش تغییراتی قرار گرفته به طبع باید این موضوعات به روز شود اگر چه بحثهایی چون حمایتی، شورای نظارت، نحوه تولید را داریم که این مسائل باید در این سند قرار بگیرد تا دستگاههای دیگر به نوعی بتوانند در موازات سیاستهای کلان هنرمندان نمایشی همراهی کنند مثل آموزش و پرورش سازمانهایی که به نوعی مرتبط با دستگاههای فرهنگی در حوزه هنرهای نمایشی هستند که لازم الاجرا است. چون از طریق ریاست جمهوری ابلاغ میشود.
در بخشهای مختلف برنامهریزی کردیم که این سند تحول بیاید تا مسائلی را که میتواند به صنوف، بیمه و آتیه هنرمندان این کشور کمک کند را بیاورد. این 40 هزار نفر نیاز به یک سازمان تشکیلاتی دارند که آن را سازماندهی کند، متاسفانه اداره کل که سازمان کوچکی است نمیتواند یک ظرف بزرگی را یدک بکشد نیازهای آن را برطرف کند به همین دلیل است که در طول این سالها اداره کل نمایشی مدام گرفتار بوده و مشکلاتی داشته است برای همین همیشه وزیر محترمی که میآمد با یک هزینه اندک به عنوان کمک هزینه وزارتی به این اداره کل کمک میکرد، منتهی این مشکل حل نشد به دلیل اینکه ذینفعان و مطالبه گران حوزه هنرهای نمایشی بسیار زیاد بودند که این به طبع با بودجهای که وزارتخانه برای عرصه حوزه هنرهای نمایشی لحاظ میکند پاسخگو نیست.
به همین دلیل این سند میخواهد راهگشا باشد و میخواهد افزایش بهرهمندی اقشار مختلف کشور از همه زمینهها، بهرهگیری هنرهای نمایشی از تعاملات مناسبات داخلی و خارجی، تقویت نهادها تشکلات صنفی و گروههای تخصصی هنرهای نمایشی، صیانت از تلاش فعالان عرصه نمایش کشور، منزلت اجتماعی و اقتصادی، ایجاد سازمان تئاتر به منظور یکپارچهسازی این فعالیتها را مشخص کند.
اگر این سند به دستور ریاست جمهوری در شورای عالی کشور مصوب شود و بعد برای تصویب به شورای عالی انقلاب برود فکر میکنم که میتواند نصف مشکلاتی که جامعه تئاتری کشور دارد را نجات دهد و ما در مسیر درستی قرار بگیریم
اگر این سند به دستور ریاست جمهوری در شورای عالی کشور مصوب شود و بعد برای تصویب به شورای عالی انقلاب برود فکر میکنم که میتواند نصف مشکلاتی که جامعه تئاتری کشور دارد را نجات دهد و ما در مسیر درستی قرار بگیریم و آیندهای را برای هنر نمایش کشور در نظر بگیریم. اگر ما تئاتر این کشور و ادبیات نمایشی را رونق دادیم قطعا در سبد خانوار مسئله تئاتر را فراهم کردیم؛ مطمئن باشید که فرهنگ و مسائل فرهنگی کشور شیب بسیار بزرگی را برای خود لحاظ خواهد کرد و به طبع نتیجه آن را در سینما و رسانه ملی کشور و همچنین در رفتار اجتماعی خواهیم دید.
تئاتر ترویج آموزش در کنارش است چون انسان را به رسالت، هدف غایی که بشر برای خود طراحی میکند میرساند، تئاتر از 2500 سال قبل از میلاد تا الان ماندگار شده واین ماندگاری به خاطر همین رسالتش است و به همین دلیل همه دولتها تئاتر را ویژه میبینند برای همین از آن حمایت میکنند اما متاسفانه ساختمانها و زیر ساختهای هنری در کشور ما بسیار ضعیف است اگرچه دولت محترم این قول را به هنرمندان داده که کمک کند که زیر ساختها انجام شود ولی خوب به هر حال ما هم زیر ساختها و فرایند تولید و اجرا را داریم کنار هم پیش میبریم که بتواند به نتیجه خوبی برسد.
همه دوستان من در اداره کل هنرهای نمایشی در تلاش هستند که هر چه زودتر این سند تهیه شود که پیشنویس آن در مرحله اول انجام شده که در دست نخبگان است که جلساتی هر دوشنبه در اداره کل هنرهای نمایشی در حال برگزاری است که به هر حال دارند چکش کاری میکنند تا انشالله به نتیجه برسد این موضوع را با هنرمندان دیگر هم مطرح خواهیم کرد وقتی به اجماع کامل برسیم آن را در شورای عالی هنر تصویب میکنیم.
فارس: چرا اینقدر تبعیض بین تئاتر و سینما وجود دارد! چگونه می توان این تبعیضها را از بین برد!
اگر ما یک سینمای حرفهای و یک فیلمنامه قوی میخواهیم باید یک تئاتر حرفهای داشته باشیم؛ زیر ساخت و پایه اصلی سینما و تلویزیون تئاتر است چون هنرمندان سینما را تقویت میکند و رشد میدهد به همین دلیل نباید تبعیض بین تئاتر و سینما باشد
اگر این سند محیا شود قطع به یقین جایگاه و اهمیت تئاتر مشخص میشود به هر حال اگر ما یک سینمای حرفهای و یک فیلمنامه قوی میخواهیم باید یک تئاتر حرفهای داشته باشیم؛ زیر ساخت و پایه اصلی سینما و تلویزیون تئاتر است چون هنرمندان سینما را تقویت میکند و رشد میدهد به همین دلیل نباید تبعیض بین تئاتر و سینما باشد این تبعیض هنرمندان تئاتر را خیلی ناراحت کرده که چرا باید سازمان سینمایی باشد که همه سینماهای کشور را ترمیم کند وپوشش و وام دهد ولی تماشاهای خصوصی و دولتی ما فرسوده و بدون امکانات باشند البته با پیگیری وزیر محترم بحث حریم خصوصی تئاتر شهر دارد دنبال میشود ولی در استانهای دیگر گرفتار هستیم از این جهت امیدوارم اگر این سند با همت بزرگان کشور به سرانجام برسد میتوانیم اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.
فارس: بچههای شهرستان با مشکلات کمبود امکانات از جمله سالن در شهرهای خود روبه رو هستند کدام ارگان باید روی این مسئله نظارت داشته باشند.
همه ساختمانهایی که فعالیت فرهنگی واجتماعی در آن صورت میگیرد یک محصول فرهنگی برای آن استان تولید میکنند که مردم هم بهره بردار آن است که آن استان، استاندار، شهردار، مدیر کل فرهنگ ارشاد و رئیس حوزه هنری وسازمان تبلیغات دارد باید تمام دستگاههای اجرایی مثل شورای شهر و شهرداری استان برای توسعه مراکز فرهنگی وهنری با ارشاد همکاری کند.
ما باید همکاری شورای شهر، شهرداریها، استانداریها، فرمانداریها را داشته باشیم و دست به دست هم دهیم تا بتوانیم فضاهای فرهنگی را فراهم کنیم
ارشاد یک طرفیت محدودی را دارد نمیتواند به همه استانها وشهرهای کلان شهرها چنین امکاناتی را دهد ما باید همکاری شورای شهر، شهرداریها، استانداریها، فرمانداریها را داشته باشیم و دست به دست هم دهیم تا بتوانیم فضاهای فرهنگی را فراهم کنیم به هر حال مردم نجیب ایران برای این انقلاب خون دادند و به فرمایش مقام معظم رهبری یک فضایی برای نشاط اجتماعی در کنار مسائل فرهنگی اعم از تئاتر، موسیقی و حوزههای دیگر هنری داشته باشند خوب این مستلزم این است که استانداران محترم در هر استانی موظف هستند که به ارشاد کمک کننداینکه همه مسائل را از ارشاد بخواهند به نظر من جفا است از یک طرف دیگر هم ما نمیتوانیم سرعت لازمه را برای پیشرفت زیر ساختهای هنری در استانها داشته باشیم.
فارس: با توجه به نکاتی که گفتید برای تقویت زیر ساختهای حوزه هنرهای نمایشی در استانها تاکنون چه کارها یا پیشنهادهایی صورت گرفته است؟
ما الان با چند مهندس معماری که در حوزه تماشاخانه فعالیت میکنند نمونههای ارزان قیمت که بین 800 میلیون تا یک میلیارد میتواند بلک باکس خیلی حرفهای با متریالهای سبک در فضاهای شهری ساخته شود را ما محیا کردیم اگر مسئولین استان کمک کنند ما میتوانیم با 800 میلیون تا یک میلیارد یک تماشاخانه حرفهای برای آن شهر محیا کنیم این طرح را به وزارتخانه هم فرستادیم میخواهیم که تمام دستگاههای اجرایی در هر استان به ما کمک کنند که بتوانیم زیر ساختهای حوزه هنرهای نمایشی را تقویت کنیم.
فارس:کمتر از 3 روز به برگزاری جشنواره تئاتر فجر42 باقی مانده است. قبلا گروهها در اداره تئاتر تمرین داشتند اما با از بین رفتن اداره تئاتر تکلیف تمرین این گروهها چه میشود؟
این پیشنهاد به وزارتخانه داده شده پیگیر هستیم حتی فردا جلسهای با افراد خصوصی داریم تا ببینیم که آیا آنها میتوانند بیایند سرمایه گذاری کنیم تا بتوانیم سالنهای تمرین حتی سالن اجرا محیا کنیم درصدد اجرای این کار هستیم اما از همه گروهها، دستگاهها و وزارت محترم میخواهیم که کمک کنند اما به واقع گروههای نمایشی برای ما از سینما متفاوت است.
یک گروه نمایشی سه الی چهار ماه در یک مکان مشخص باید تمرین کنند تا اثری نمایشی خلق شود خیلی متفاوت است و نیاز به محل تمرین است
سینما فضای داخلی لوکیشنهایی را دارند که از قبل مشخص و یک الی دو روز آنجا تمرین میکنند اما یک گروه نمایشی سه الی چهار ماه در یک مکان مشخص باید تمرین کنند تا اثری نمایشی خلق شود خیلی متفاوت است و نیاز به محل تمرین است؛ قبلا یک اداره تئاتری بود 15 الی 16 تا اتاق تمرین، مسئول وهماهنگی، سالن اجرا و از همه مهمتر مراقبتهایی داشت که آنجا تمرین میکردند ولی ما الان نمیدانیم گروهها کجا میروند! این گروهها بعضا دچار مشکلاتی هم میشوند؛ طرف زیاده خواهی و بیاخلاقی میکند مشکلاتی برای گروه ایجاد میکند که ما برخی اوقات این آسیبها را میبینیم، اگر بتوانیم کلنگ اداره تئاتر را بزنیم وآن را راه بندازیم خدمت بزرگی به جامعه تئاتر کردیم.
اداره تئاتر قرار است در همان مکان قبلی بازسازی واز نو ساختمان جدیدی ساخته شود ما طرح را برای طراحی دادیم برآورد هزینه هم صورت گرفته است، وزیر محترم دستور دهند انشالله کار را پیش خواهیم برد. این ساختمان یادگار تئاتر ایران است همه هنرمندان در آنجا خاطره دارند برای همین دوست ندارم این ساختمان از بین برود آقای وزیر هم خیلی پیگیر هستند دنبال منابع مالی هستیم که انشالله اگر فراهم شود این اتفاق خواهد افتاد.
فارس: بیشتر تئاتریها اعتقاد دارند که ما یک تئاتر شهر دیگری هم در تهران نیاز داریم آیا در فکر این هستید که تئاتر شهر دیگری هم در تهران ساخته شود؟
شخص وزیر فرهنگ و ارشاد و همچنین آقای سالاری دنبال این هستند. سالنهای تئاتر تهران برای 16 میلیون جمعیت به تعداد انگشتان دست هم نمیرسد، بالطبع نیاز است که ما تئاتر شهر دیگری هم طراحی کنیم، انشالله این اتفاق خواهد افتاد؛ شهردار محترم تهران هم باید بیاید پای کار و به فضاهای فرهنگی این کلان شهر کمک کند و مردم تهران هم بتوانند از تولیدات آثار هنرهای نمایشی بهرهمند شوند به یقین پیگیر هستیم که این اتفاق بیافتد.
فارس: تئاتر فجر هر سال سپر بلای جشنوارههای دیگر است و در حقش اجحاف میشود امسال شرایط تئاتر فجر چگونه است؟
در تمام دنیا پایههای فرهنگ خود را تئاتر میدانند اگر میخواهید جامعهای را بشناسید برید تئاتر آن را ببینید
از 26 دی ما جشنواره تئاتر فجر با بخش نمایشهای رادیویی کار خود را آغاز میکند ما بخش تلویزیونی هم اضافه کردیم و پژوهش تئاتر که اتفاق خواهد افتاد و بخشهایی مثل هویت ملی و غزه هم اضافه شده است که با آقایان صفاهان شفیعی برنامهریزی کردیم، میتواند اتفاق خوبی را فراهم کند در بخش بین الملل هم همانطور که گفتم دولتمردان باید به تئاتر کمک کنند چون اقتصاد آن ضعیف است مثل سینما نیست شما نگاه کنید در سطح شهر تهران چند تا مجتمع سینما یی داریم که اقتصاد خوبی را هم برای خود فراهم میکند، ولی تئاتر خیلی مظلوم است و مستلزم این است که دولت همچنان که حمایت خود را دارد توجه بیشتری به حوزه تئاتر کند؛ در تمام دنیا پایههای فرهنگ خود را تئاتر میدانند اگر میخواهید جامعهای را بشناسید برید تئاتر آن را ببینید چون در آن موسیقی، معماری وادبیات، رفتار اجتماعی و دیدگاههای جامعه شناسانه است همه اینها در تئاتر وجود دارد و به هر حال هویت ملی یک کشور است از این جهت انتظار میرود که مسئولین کشور به تئاتر توجه کنند من یقین دارم که اگر این اتفاق بیافتد بازخورد آن را در سینما ورسانه ملی خواهیم دید.
فارس: همانطور که میدانید تئاتر دانشگاهی تعطیل شده چه معیارهای برای انتخاب بخش دانشگاهی دارید؟
ما یاریگر وزارت علوم هستیم چون جشنواره مال دانشجویان و وزارت علوم است پس ما کمککننده هستیم که در کنار جشنواره فجر که یک جشنواره حرفهای است کارهای دانشگاهی ما دیده شود
این جشنواره با همکاری وزارت علوم بود ما چندین جلسه با دکتر کلانتری معاون فرهنگی اجتماعی داشتیم، دوستان هم میخواستند امسال این جشنواره را برگزار کنند اینگونه نبوده که نخواستند به احترام ما که بخشی از کار را جلو بردیم کمک میکنند انجمنها و کانونهای تئاتری الان فعال شدند با تمام مدیران گروههای نمایشی در دانشگاهها جلسه گذاشتیم که خواستیم بچهها و گروههای دانشگاهها را فعال کنند چون در دانشگاهها هفته نمایش داریم که برای خود جشنواره گذاشتند و منتخبین خود را به جشنواره معرفی میکنند؛ برخی کانونها انجمنها هم کارهای خود را به دبیر خانه دادند که ناحیه وزارت علوم میآیند ما یاریگر وزارت علوم هستیم چون جشنواره مال دانشجویان و وزارت علوم است پس ما کمککننده هستیم که در کنار جشنواره فجر که یک جشنواره حرفهای است کارهای دانشگاهی ما دیده شود.
اعتقاد دارم که کار دانشگاهی به تئاتر حرفهای میتواند کمک کند حتی در خیلی از جاهای دنیا تئاتر دانشگاهی پیشروتر از تئاتر حرفهای بوده چون با نیروی جوان با استعداد و دانش کارها تولید شده انتظار ما این است امسال در جشنواره تئاتر دانشگاهی با این نمایشهایی که پر از خلاقیت، ایدههای نو و نظریههای اجرایی جدید است روبه رو شویم.
فارس: دورهای تئاتر فجر ویترین تئاتر ایران بود خیلی از بزرگان مثل پری صابری، مسعود دلخواه، فرهاد ناظرزاده کرمانی و ... اجرا داشتند ولی خیلی وقت است که حضور آنها در تئاتر کم رنگ شده دلیل آن چیست؟
متریال دکور، دستمزد بازیگر، تمرین، زمان آن، تبلیغات و.... هزینه سنگینی برای گروه فراهم میکند که باید اسپانسر داشته باشد که متاسفانه کسی اسپانسر تئاتر نمیشود چون برد تبلیغاتی آن خیلی کم است
برخی از آنها مثل خانم پری صابری به خاطر کهولت سن یا مریضی در عرصه تئاتر کم رنگ شدند یا تعدادی از هنرمندان شاخص ما مهاجرت کردند دلیل دیگر هم هنرمندان پیشکسوت توان کار ندارند؛ در گذشته همه محصولات جانبی تئاتر ارزان قیمت بود یک تولید تئاتر را شاید با 200 میلیون تومان میتوانستیم جمع کنیم اما الان زیر یک میلیارد نمیتوان کار خوب وقابل دیدن تولید کرد چون متریال دکور، دستمزد بازیگر، تمرین، زمان آن، تبلیغات و.... هزینه سنگینی برای گروه فراهم میکند که باید اسپانسر داشته باشد که متاسفانه کسی اسپانسر تئاتر نمیشود چون برد تبلیغاتی آن خیلی کم است اما در سینما برعکس است.
متاسفانه چندین بار به زیباسازی تهران مراجعه کردیم که برای تئاترهاییذکه اجرا میرود تبلیغ کنید چندین بار جلسه صدا وسیما رفتم که تیزرهای تئاتر پخش شود ولی معتقدند قبل از پخش تیزر تئاتر ما کار ا ببینیم اما تئاتر هنوز آماده نشده که شما بخواهید ببینید یعنی گرفتاریهایی داریم که متاسفانه تئاتر از نظر اقتصادی گرفتار مشکلاتی است خود من هم زمانی تئاتر کار میکردم الان دیگر نمیتوانم چرا! چون پول هیات علمی خود را صرف کار تئاتر میکردم که هزینه آن هیچوقت بر نمیگشت، از شورای حمایت میخواستم کمکم کند که فقط 10 تومن به من میدادند در حالیکه من بیشتر هزینه کرده بودم پس برای هنرمند نه تنها سودی ندارد بلکه ضرر هم میکند. مثلا یک کاری را من نطری میخواهم در سالن چارسو اجرا ببرم که آنجا بر فرض 100 نفر گنجایش دارد با هزینههای الان قطعا ضرر میکنم.
با این حساب برای کلانشهر تهران که بیش از 800 الی 900 گروههای تئاتری وجود دارد چند نفر میتوانند با این هزینهها در این سالنها اجرا داشته باشند! خیلیها از این بابت ناراضی هستند وما را مقصر میدانند نمیدانند که محدودیتهایی وجود دارد، امکانات ما کم است از همه عزیزانی که مطالب من را میخوانند خواهش میکنم که به تئاتر کشور کمک کنند.
فارس: نظرتان درباره تئاتر آزاد بفرمایید؟
نمایشهای کمدی یا شادیآور در همه کشورها است که فستیوال خاص خود را دارد مثل خندستان که در اصفهان فقط نمایشهای کمدی است در فجر اگر آنها حضور پیدا کنند ما بخشی را به این نمایشها اختصاص میدهیم، وقتی که فراخوان اعلام میشود آنها میتوانند متن ارائه دهند و حضور پیدا کنند. الان بخشی به نام هویت ملی را به جشنواره اضافه کردیم دلیل آن این است که خیلی از نمایشنامهها یی که شرکت کردند شخصیت محور هستند؛ شخصیتهای سیاسی وتاثیر گذار جامعه ما هستند، دیدیم تئاترهای دانشگاهی تقاضا دادند برای همین تصمیم گرفتیم این بخش را اضافه کنیم که فقط برای دانشگاهی باشد.
فارس: در مورد حضور بخش بین الملل در جشنواره هم بفرمایید.
تحریمها شرایط اقتصادی ما را بهم ریخته است گروهها به خاطر دستمزدهای بالا برایشان مقرون به صرف نیست که بیایند با خیلی از گروهها صحبت کردیم که در تئاتر شهر ما اجرا داشته باشند کارهایی که بار آموزشی داشته باشد تا بچههای تئاتری کارها را ببینند و به هرحال تبادل فرهنگی صورت بگیرد برای سال آینده این جز برنامههای ما است.
فارس: امسال دبیر جشنواره دیر انتخاب شد برنامه شما برای انتخاب دبیر سال آینده چیست؟
دبیر جشنواره خیلی هم دیر انتخاب نشد مثل سالهای پیش بود
دبیر جشنواره خیلی هم دیر انتخاب نشد مثل سالهای پیش بود.
بعد از اختتامیه دبیر سال آینده اعلام میشود باید مدیران را ارزیابی کنیم هر عزیزی که برنامهریزی خوبی برای جشنواره داشته باشد بتواند به نتیجه برسد طبعا برای سال آینده به عنوان دبیر انتخاب میشود.
چهل و سه سال از برگزاری جشنواره فجر میگذرد همه هم میدانند باید به جشنواره استانی بعد منطقهای بیایند میخواهیم این را عرض کنم که جشنواره فجر جایگاه و وال خود را پیدا کرده است فقط برنامهریزی، سیاست و ریل گذاری دقیق میخواهد با وجود آقای صفاریان تیمشان من یقین دارم امسال جشنوارهای متفاوت داریم به دلیل اینکه آقای صفاریان یک فرد علمی دانشگاهی است.
امسال هم ما روی بحث محتوی وکیفیت پافشاری کردیم که کارها با کیفیت اجرا شود تا تئاتر کشور بتواند جایگاه خود را مشخص کند و از روی دلسوزی ومحبت کاری وارد تئاتر نشود؛ به هر حال تئاتر فجر ویترین و دستاوردهای تئاتر کشور وجشن انقلاب است ما باید هر دو را کنار هم داشته باشیم تا انشالله بتواند موثر وتاثیر گذار باشد اثرات آن را سال بعد ببینیم چون به هر حال کار خوب دیده میشود ورشد پیدا میکند و ما اثر آن کار را سالها بعد میبینیم.
پایان پیام/